Samenwerken is leerzaam, maar ook lastig. Maak het succesvol met een paar voorwaarden.
De samenvattende studie van Timothy Nokes-Malach en collega’s (2019) toonde aan dat onderzoeken niet eenduidig waren over samenwerken. Sommige onderzoeken vonden voordelen en andere geen verschil of zelfs nadelen voor samenwerken. Het doordacht inzetten van samenwerkend leren is dus geboden want er zijn bepaalde soorten opdrachten en groepscontexten waarin individuen niet goed presteren, zelfs als de groep slaagt.
De belangrijkste voorwaarden voor geslaagd samenwerken:
- Houd de ‘kosten’ laag
Communiceren en coördineren kost energie. Echte samenwerking zal alleen tot stand komen als de baten van samenwerken groter zijn dan de kosten. De kosten kunnen laag worden gehouden door te werken met taakverdelingen, het oefenen met samenwerken en de groep samenstellen op basis van voorkennis (homogeen, al kan een heterogene groep wel tot diepgaander leren leiden). - Zorg dat de opdracht complex genoeg is
Zo zijn de leerlingen wel verplicht om samen te werken. Leerlingen moeten elkaar nodig hebben om de opdracht uit te kunnen voeren. Te simpele opdrachten zorgen namelijk voor meer ‘kosten’ dan ‘baten’ voor het werken in een groep. De complexiteit van de opdracht hangt nauw samen met de voorkennis van de leerlingen. - Benadruk de samenwerking binnen de groep
Leerlingen moeten beseffen dat kritiek op elkaars ideeën kan, maar een persoonlijke aanval niet. Daarnaast moet duidelijk zijn dat het maken van fouten en het krijgen van negatieve feedback deel uitmaakt van een leerproces. - Focus op het leerproces
Er wordt aangeraden de focus van het samenwerken te leggen op het leren en beheersen in groepen en niet op het evaluatieve gedeelte. Het gaat om het proces. Leerlingen zijn meer gemotiveerd in groepswerken wanneer ze merken dat de opdracht zinvol is en inzien dat het samenwerken een meerwaarde biedt. - Ga er niet vanuit dat leerlingen kunnen samenwerken
Samenwerken moet aangeleerd worden en is, net als andere kennis en vaardigheden, niet zomaar overdraagbaar.
Een canvas kan hierbij een handig hulpmiddel zijn (zie afbeelding).
